Улсын Бага Хурлын гишүүн, УИХ-ын гишүүн асан, Үндсэн хууль судлаач Ц.Товуусүрэнтэй ярилцлаа.
-Үндсэн хуульд “Нутгийн өөрөө удирдах байгууллага нь аймаг, нийслэл, сум, дүүрэгт тухайн нутаг дэвсгэрийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, баг, хороонд иргэдийн Нийтийн Хурал байна.” гэж заасан байдаг. Ер нь нутгийн өөрөө удирдах байгууллага ямар чиг үүрэгтэй гэдгээс яриагаа эхэлье.
-Тиймээ, Үндсэн хуульд ингэж заасан хэдий ч манайхан нутгийн удирдлагын байгууллага, нутгийн өөрөө удирдах байгууллага гэсэн ялгаа бүхий нэр томьёонуудыг хооронд нь хольж хутгаж байгаа нь ажиглагддаг. Уг нь нутгийн өөрөө удирдах байгууллага гэдэг маань тухайн орон нутгийн нийгэм, эдийн засгийн асуудлыг хуульд нийцүүлэн өөрөө шийдвэрлэж байх эрх бүхий байгууллага гээд Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 6-11 дүгээр зүйлд заасан байдаг. Харин Нутгийн удирдлагын байгууллага гэдэг нь Хурал, Засаг даргыг хамтад нь илэрхийлж байгаа юм. Нутгийн өөрөө удирдах ёсыг төрийн удирдлагатай хослуулах гэдэг Үндсэн хуулийн ойлголт нь Үндсэн хуулийн Хоёрдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Монгол Улс төрийн байгууламжийн хувьд нэгдмэл байна.” гэснээс үүдэлтэй юм. Үүнийг Үндсэн хуулийн Жаран нэгдүгээр зүйлд заасны дагуу Засаг дарга тухайн Хурлын шийдвэрийг хэрэгжүүлэхийн хамт засаг төрийн төлөөлөгчийн хувьд харьяа нутаг дэвсгэртээ хууль тогтоомж, Засгийн газар, харьяалах дээд шатныхаа байгууллагын шийдвэрийн гүйцэтгэлийг хангах ажлыг Засгийн газар, дээд шатны Засаг даргын өмнө хариуцна гэж зааснаар илэрхийлж байгаа юм. Засаг даргын төрийн үүргийг ханган биелүүлэх зохицуулалт нь Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн “Нэгжийн удирдлагаар төлөөлөн гүйцэтгүүлэх төрийн чиг үүрэг”-ээр зохицуулагдаж байна. Нэг үгээр хэлбэл, Засаг дарга нэг талаас орон нутгийн Хурлын гүйцэтгэх байгууллага, нөгөө талаас хуульд заасны дагуу төрийн чиг үүргийг хэрэгжүүлдэг засаг төрийн төлөөлөгч юм. Энэ бол манай улсын болон дэлхийн зарим улс орнуудын онцлог гэж ойлгож болно. Дэлхийн зарим улс орнуудад нутгийн удирдлагыг зөвхөн нутгийн удирдлагын байгууллагууд /орон нутгийн хурал, захирагч/ нь хэрэгжүүлж, төрийн удирдлагыг төв засгийн бүрэн эрхэт төлөөлөгч хэрэгжүүлдэг хэлбэр бий.
-Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлыг багасгасан парламент гэх нь ч бий. Ингэж ойлгож болох уу?
-Нэрээс нь харахад л Хурал бол иргэдийн байгууллага гэдэг нь ойлгомжтой. Хурлын гол үүрэг бол иргэдийн сайн сайхны төлөө үйлчлэх учиртай. Энд улс төрийн нам төвтэй бус, иргэд төвтэй үйл ажиллагаа ноёрхож байх учиртай. Цаашид ялангуяа сумын Хурлыг байгуулахад улс төрийн намын оролцоог хязгаарлаж, дэлхийн зарим улс орнуудад байдаг шиг иргэд сонгогчдын зөвлөлийн үүргийг өргөж өгөх шаардлага бий. Ингэвээс Хурал жинхэнэ утгаараа иргэдийн байгууллага болж, улс төрийн намаар талцан хуваагддаг гаж үзэгдэл мэдэгдэхүйц буурах болно.
-Иргэдийн Төлөөлөгчийн хурлын төлөөлөгч тухайн орон нутагт ямар үүрэг хүлээж, юу хийдэг вэ?
-Юуны өмнө Төлөөлөгч улс төрийн ашиг сонирхол илэрхийлэхгүй, өөрийн болон өөрт хамаарал бүхий этгээдийн ашиг сонирхлыг илэрхийлэхгүй. Харин тухайн нутаг дэвсгэрийн иргэдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг эрхэмлэн баримтална гэж Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 38 дугаар зүйлд заасан. Бас энэ зүйлд тухайн Хурлаас баталсан ёс зүйн дүрмийг баримтална гэж заасан.
Төлөөлөгч асуудал хэлэлцэн батлахад таслах эрхтэй оролцох, Хурлын Хороонд харьяалагдах, Хуралд тодорхой асуудал санаачлан оруулж хэлэлцүүлэх, Засаг даргад нутаг дэвсгэрийн амьдралын тодорхой асуудлаар асуулт, асуулга тавих зэрэг үүрэгтэй байхаар мөн хуулийн 39 дүгээр зүйлд заасан байна.
Харин төлөөлөгч өөрийн олж авсан хувь хүний эмзэг мэдээллийг задруулахгүй байх, өөр шатны Хурлын төлөөлөгч байхыг хориглосон байна.
-Тэгвэл Нийтийн Хурал гэж ямар чиг үүрэгтэй, гишүүд нь юу хийдэг хүмүүс вэ?
-Иргэдийн Нийтийн Хурал гишүүнчлэлгүй гэх үү дээ, гишүүн нь тухайн баг хорооны харьяат иргэд юм. Иргэд баг, хорооны түвшинд тулгамдаж байгаа асуудлаа Нийтийн хурлаар хэлэлцүүлэх, Нийтийн хурал түүнийг зохих шатны Хуралд хэлэлцүүлэхээр уламжлах, хууль, улс, аймаг, сумын шийдвэрт тухайлан заагаагүй асуудлаар бие даан шийдвэр гаргах, хадлан, бэлчээр, тариалан, уст цэгийн хамгаалалт, ашиглалт, байгаль орчны тэнцвэрт байдалд тавих иргэдийн хяналтыг хэрэгжүүлэх зэрэг асуудлаар иргэдийн нийтийн Хурлаас шийдвэр гаргах эрхтэй.
-Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурал манай гэрийн өмнөх зам, гэрэлтүүлэг, худаг ус гэх мэтэд иргэдийн өдөр тутмын амьдралд нөлөөлөхүйц шийдвэр гаргадаг уу?
-Тийм шийдвэр гаргана. Тухайлбал, тэдгээрийг шинээр байгуулах болон ашиглалтын үеийн зардлыг тухайн нэгжийн төсөвт тусган баталж, санхүүгийн эх үүсвэрийг нь шийдвэрлэнэ.
-Сумдад багийн нийтийн хурал гэхээр хамаатан саднаараа цуглаад нэгийгээ сонгочих тухай ойлгох нь ч бий.
-Ийм үзэгдэл их түгээмэл. Гэхдээ цаашид иргэдийн зөвлөл байгуулан ажиллуулах замаар олон хамаатан садантай нь бус мэдлэгтэй, чадвартай, олны хүндлэл хүлээсэн хүн багийн Засаг аргаар сонгогдох ирээдүй их хол биш байх аа.
-Иргэд сонгох эрхээ эдэлж, нутгийн өөрөө удирдах байгууллагыг бүрдүүлдэг. Иргэдийн хувьд энэ нь хэр ач холбогдолтой вэ. Өөрөөр хэлбэл, сонгогдож ажиллах хүмүүс нь дугаар хорооны иргэн надад ямар хамааралтай вэ?
-Иргэд сонгох эрхээ эдэлж, Хурлын төлөөлөгчийг сонгох нь иргэний хувьд маш их ач холбогдолтой. Харин энэ ач холбогдлыг тултал нь ойлгож саналаа өгч байгаа эсэхэд асуудлын гогцоо бий. Ер нь иргэн өөрийнхөө төлөөллийг Хуралд сонгон суулгаж, тэр миний өмнөөс шийдвэр гаргана гэж бүрэн дүүрэн ухамсарлаж сонголтоо хийх учиртай. Иргэдийн хувьд улсын Их Хурлын гишүүнээс Хурлын төлөөлөгчдөө ойр байж, тулгамдсан асуудлаа түүгээр дамжуулан шийдвэрлэх нь илүү шуурхай, бэрхшээл багатай гэдгийг ойрын ирээдүйд ухаарч ойлгох биз ээ.
-Хүмүүс Улсын Их Хурлыг өөрийг нь төлөөлөх байгууллага гэдэг нийтлэг ойлголттой. Харин орон нутгийн сонгуульд төдийлөн ач холбогдол өгөхгүй байна гэдэг судалгааны дүн байдаг юм билээ. Судлаачийн хувьд үүнийг хэрхэн дүгнэж байна вэ?
-Цаг хугацааны л асуудал даа. Улсын Их Хурал бол төрийн эрх барих дээд байгууллага, хууль тогтоох эрх мэдлийг дангаараа эдэлдэг. Түүний баталсан хууль иргэдийн ашиг сонирхолд нийцэж байна уу, үгүй юү гэдэг нь чухал болохоос иргэнийг шууд төлөөлдөг этгээд гэхэд арай л холдоно. Харин Хурлын төлөөлөгч бол илүү ойрхон, иргэдийн нийтлэг сонирхлыг илэрхийлэх, хамгаалах эрх зүйн боломжоор хангагдсан этгээд юм.
-Орон нутгийн сонгуульд нам, эвсэл, нэр дэвшигчдийн мөрийн хөтөлбөртэй танилцаж, төлөөлөгчөө сонгох нь иргэдэд хэр ач холбогдолтой бол?
-Энд дахиад л нөгөө улс төрийн намын нөлөөлөл иргэдийг орон нутгийн Хурлын сонгуульд ач холбогдол өгдөг байхаас хөндийрүүлээд байж болох талтай. Иймээс ялангуяа сум, дүүргийн Хурлын сонгуульд тухайн сум, дүүргийн иргэдийн дунд нэр хүнд бүхий иргэдээс бүрдсэн сонгогч иргэдийн зөвлөлийг байгуулан ажиллуулж, дараагийн сонгуульд нэр дэвшүүлж өрсөлдүүлэх хүмүүсийг улс төрийн намын харьяалал харгалзахгүйгээр эртнээс судалж, бэлтгэдэг журамд шилжээсэй гэж хүсэж байна.
Орон нутагт улс төрийн намын албаны үг хэллэгтэй хуурай хөтөлбөрөөс илүүтэйгээр таны, миний эрх ашгийг хөндсөн тулгамдаж байгаа асуудлаар дэвшүүлсэн нэр дэвшигчийн мөрийн хөтөлбөр чухал гэж үзнэ. Харин энэ хөтөлбөрийнхөө үзэл санааг Хурлынхаа хэлэлцэх асуудлын хүрээнд хамруулж, шийдвэрлүүлэх нь тухайн нэр дэвшигчийн арга барил, овсгоо самбаатай холбоотой.
-Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуулийг холимог тогтолцоогоор явуулсан. Орон нутгийн сонгуулийн тогтолцоог Улсын Их Хурлын сонгуулийн тогтолцоотой адил болгох шаардлага байгаа юу?
-Ийм шаардлагыг олж харахгүй байгаа. Орон нутгийн Хурал улс төрийн ашиг сонирхлыг илэрхийлэхгүй, тухайн нутаг дэвсгэрийн харьяат иргэдийн ашиг сонирхлыг эрхэмлэн баримтална гэсэн Төлөөлөгчдөөс бүрдэнэ гээд хуульд заасан учраас орон нутгийн сонгууль мажоритар тогтолцооны дагуу явуулахад зарчим алдагдахгүй гэж харж байна.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Эх сурвалж: “Сонгуулийн боловсрол” сэтгүүл 2024 №3
natural help for ed: Best Canadian pharmacy – drug store online
amoxicillin medicine over the counter: amoxicillin price canada – purchase amoxicillin online
buy amoxicillin 500mg https://priligymaxpharm.com/# priligy
prednisone 60 mg price prednisoneraypharm prednisone 2.5 mg cost
dapoxetine price: Priligy tablets – priligy
prednisone 40 mg daily: prednisoneraypharm – canine prednisone 5mg no prescription
order amoxicillin online no prescription https://priligymaxpharm.com/# priligy max pharm
can i purchase cheap clomid: clomid rex pharm – cost of clomid pill
buying prednisone cheap prednisone prednisone 2 5 mg
amoxicillin 875 mg tablet: cheap amoxil – amoxicillin 500mg price
amoxicillin 500mg over the counter: cheap amoxil – amoxicillin azithromycin
prednisone 10 mg daily: generic Prednisone – prednisone 5mg over the counter
where to buy amoxicillin 500mg without prescription Amoxicillin buy online amoxicillin 500 mg purchase without prescription
dapoxetine online: dapoxetine price – priligy max pharm
priligy max pharm: dapoxetine price – dapoxetine online
prednisone without prescription generic Prednisone where can i get prednisone
online order prednisone 10mg: cheap prednisone – prednisone ordering online
buy dapoxetine online: max pharm – buy priligy max pharm
clomid: clomid online – can i purchase clomid
prednisone 10mg buy online: prednisone ray pharm – prednisone 5 mg tablet
buy cheap amoxicillin online: Amoxicillin for sale – amoxicillin order online
dapoxetine online: max pharm – dapoxetine price
amoxicillin script: amoxil com pharm – buy amoxicillin
dapoxetine online: buy priligy max pharm – priligy
amoxicillin buy no prescription: Amoxicillin for sale – amoxicillin 500mg over the counter
priligy maxpharm: max pharm – dapoxetine price
prednisone 20mg nz: buy prednisone – prednisone 50 mg tablet cost
http://cytpremium.com/# cytotec online
buying from online mexican pharmacy http://mexicanpharmgate.com/ mexican mail order pharmacies
ivermectin 0.08: cheapest Ivermectin – buy stromectol online
pharmacies in mexico that ship to usa http://mexicanpharmgate.com/ buying prescription drugs in mexico
cheap plavix antiplatelet drug buy clopidogrel bisulfate plavix best price
how to buy amoxycillin: Amoxicillin for sale – amoxicillin online purchase
buy Lisinopril online: cost of lisinopril in canada – buy Lisinopril 1st
https://iverfast.com/# ivermectin 0.5 lotion
cheap prednisone 20 mg: ray pharm – buy prednisone from india
buy cytotec over the counter cheapest cytotec Abortion pills online
buy Lisinopril 1st: cheapest Lisinopril – cost of lisinopril 40 mg
http://iverfast.com/# ivermectin 2mg
cheapest Lisinopril: buy lisinopril 40 mg tablet – Lisinopril 1st
Abortion pills online buy cytotec online order cytotec online
order prednisone 10 mg tablet: Prednisone Without Prescription – over the counter prednisone cheap
https://lisinopril1st.com/# buy Lisinopril 1st
cheap plavix antiplatelet drug: Plavix 75 mg price – clopidogrel bisulfate 75 mg
prednisone for dogs: cheap prednisone – 40 mg daily prednisone
buy Lisinopril 1st cheapest Lisinopril Lisinopril 1st
buy cytotec online fast delivery: cytpremium – buy cytotec online fast delivery
http://cytpremium.com/# buy cytotec online
max pharm: buy priligy – buy dapoxetine online
http://pinup-kazi.ru/# пин ап зеркало
pinup: пинап казино – pinup kazi
вавада казино онлайн вавада казино онлайн казино вавада
пин ап казино: пинап казино – пинап казино
pinup: пин ап казино официальный сайт – пин ап казино официальный сайт
пин ап зеркало: пин ап казино официальный сайт – pinup kazi
http://pinup-kazi.ru/# pinup-kazi.ru
pinup-kazi.ru: pinup-kazi.ru – pinup-kazi.ru
пин ап казино онлайн: пин ап казино – пин ап кз
pinup: pinup-kazi.ru – pinup-kazi.ru